Starożytne Chiny były miejscem, gdzie rozwijała się nie tylko filozofia, architektura i medycyna, ale również sztuka gier. Od tysiącleci Chińczycy tworzyli, praktykowali i udoskonalali różnorodne gry, które były nie tylko formą rozrywki, ale również sposobem na doskonalenie umiejętności strategicznego myślenia, koncentracji i dyscypliny. Gry te miały ogromne znaczenie społeczne i kulturalne, a niektóre z nich pozostają popularne nawet dzisiaj. Oto kilka z najważniejszych gier, które rozwinęły się w starożytnych Chinach.
1. Go (Weiqi) – mistrzowska gra strategii
Jedną z najstarszych i najważniejszych gier chińskich jest Go (po chińsku: Weiqi). Ta gra planszowa wywodzi się z czasów starożytnych Chin, prawdopodobnie sięgając epoki Zhou, około 4 tysięcy lat temu. Go to gra o prostych zasadach, ale nieskończonych możliwościach strategicznych, co sprawia, że jest ona uważana za jedną z najtrudniejszych do opanowania.
Celem gry jest zdobywanie jak największego terytorium na planszy podzielonej na 19×19 linii, chociaż na początku uczący się zwykle grają na planszach 9×9 lub 13×13. Gracze, na zmianę kładąc swoje kamienie (czarne lub białe) na przecięcia linii, starają się otoczyć jak największy obszar planszy, jednocześnie blokując przeciwnika. Głębia strategii i różnorodność możliwych układów planszy czynią Go grą wymagającą nie tylko umiejętności, ale również cierpliwości i wytrwałości.
2. Xiangqi – chińska wersja szachów
Xiangqi, znane jako szachy chińskie, to kolejna popularna starożytna gra. Xiangqi wywodzi się z czasów dynastii Tang (618-907 r. n.e.) i jest podobna do klasycznych szachów, ale ma swoje charakterystyczne zasady i elementy. Gra toczy się na planszy podzielonej na 9×10 pól, ale w przeciwieństwie do szachów zachodnich, w Xiangqi nie ma jednolitego koloru planszy – pola są oddzielone liniami, a pośrodku planszy biegnie rzeka, która oddziela strefy obu graczy.
Celem Xiangqi jest schwytanie generała (odpowiednik króla w szachach) przeciwnika. Każda figura ma specyficzny sposób poruszania się, a gra wymaga doskonałej znajomości strategii i planowania. Xiangqi, podobnie jak Go, cieszy się ogromną popularnością w Chinach i jest uznawane za narodową grę, w której organizowane są turnieje i rozgrywki.
3. Mahjong – gra nie tylko towarzyska
Mahjong to gra, która zdobyła międzynarodową sławę i jest powszechnie kojarzona z kulturą chińską. Początki Mahjong sięgają czasów dynastii Qing (1644–1912), choć istnieją teorie, że podobne gry istniały wcześniej. Mahjong rozgrywany jest przy użyciu zestawu 144 płytek ozdobionych symbolami, cyframi i znakami. W przeciwieństwie do Go czy Xiangqi, Mahjong to gra, w której udział bierze zazwyczaj czterech graczy, a rozgrywka przypomina bardziej współczesne gry karciane niż planszowe.
Celem Mahjong jest zbudowanie zestawu określonych kombinacji płytek, które składają się w wygrywający układ. Każda runda gry wymaga logicznego myślenia, planowania oraz zdolności do szybkiego podejmowania decyzji. Mahjong wymaga koncentracji i umiejętności przewidywania ruchów przeciwników, co czyni ją jedną z bardziej angażujących gier towarzyskich.
4. Domino chińskie – Tien Gow
Choć domino wywodzi się z Chin, dopiero w Europie rozwinęła się jego nowoczesna forma. Chińska wersja domino, zwana Tien Gow (gra niebios), była grą dla elity. Oryginalne chińskie domino składało się z 32 płytek, na których liczby przedstawiane były za pomocą układu punktów, symbolizujących kombinacje kości do gry. W Tien Gow grało się w celu zdobycia najwyższych możliwych punktów w jednym rozdaniu.
5. Dou Shou Qi – „gra o zwierzętach”
Dou Shou Qi, czyli gra o zwierzętach, to mniej znana, ale bardzo ciekawa chińska gra planszowa, która polega na przeprowadzaniu zwierząt przez planszę. Każdy gracz posiada zestaw figurek przedstawiających różne zwierzęta, takie jak lew, tygrys, szczur, kot, wilk i słoń. Każde z tych zwierząt ma swoje specyficzne cechy, a celem gry jest zdobycie bazy przeciwnika.
W tej grze hierarchia zwierząt ma ogromne znaczenie: niektóre z nich mogą „pożerać” inne w zależności od ich rangi. Szczególną cechą tej gry jest symboliczne przedstawienie walki o przetrwanie i hierarchii w świecie zwierząt, co czyni ją nie tylko grą strategiczną, ale także refleksyjną.
6. Liubo – starożytna gra planszowa
Liubo to gra, która niestety została niemal całkowicie zapomniana, chociaż była bardzo popularna w starożytności, zwłaszcza w czasie dynastii Han (206 p.n.e. – 220 n.e.). Zasady tej gry są dziś mało znane, ale archeolodzy odnaleźli różnorodne plansze i pionki, co świadczy o jej dużej popularności. Liubo była grą strategiczną, która miała znaczenie religijne i była związana z wróżeniem. Niektóre teorie sugerują, że gra opierała się na rzucie specjalnych kości i przestawianiu pionków w zależności od wyniku.
Znaczenie gier w chińskiej kulturze
Gry starożytnych Chin nie były jedynie rozrywką – miały również ogromne znaczenie symboliczne i edukacyjne. Gry takie jak Go były postrzegane jako sposób na doskonalenie umiejętności planowania, zarządzania emocjami i koncentracji. Xiangqi pozwalało na rozwijanie zdolności wojskowych i strategii, co było ważne dla chińskich dowódców. Mahjong z kolei służył zarówno jako gra towarzyska, jak i ćwiczenie na refleks i pamięć.
Dzięki grom starożytnych Chin możemy lepiej zrozumieć nie tylko zainteresowania dawnych społeczeństw, ale także ich podejście do życia i wartość, jaką przykładano do umiejętności strategicznych, logiki oraz cierpliwości.
